کمپرسور همچون موتور در کولر گازی است. کمپرسور یکی از اصلی‌ترن اجزاء کولر گازی است و به‌عنوان قوای محرکه آن شناخته می‌شود و البته، یکی از مهم‌ترین بخش‌های آن دستگاه محسوب خواهد شد. کولر گازی نیز دارای کمپرسوری است که وظیفه اصلی آن هدایت گاز به سمت کندانسور است. کمپرسور یکی از اصلی‌ترین اجزاء سیکل تبرید است که نقش مهمی در عملکرد کولرگازی ایفا می‌کند.
در ادامه با ما همراه باشید تا با جزئیات این بخش از کولر گازی بیشتر آشنا شویم.
کمپرسور کولر گازی چیست؟
کمپرسور یک متراکم کننده است و برای فشرده کردن سیالات تراکم پذیر به کار می‌رود. این قطعه با فشردن گاز، باعث افزایش فشار آن می‌شود.
در واقع کمپرسور با افزایش فشار گاز، مانند یک پمپ عمل کرده و گاز را از اوپراتور مکش به سمت کندانسور می‌فرستد. بدین ترتیب، کمپرسور گاز یک دستگاه مکانیکی است که فشار گاز را افزایش، و حجم آن را کاهش می‌دهد. کمپرسور هوا هم در‌واقع یک نوع خاص از کمپرسور گاز است. کمپرسور اصلی‌ترین قسمت از یک سیستم تهویه مطبوع می‌باشد. در کولر گازی اینورتر، کمپرسور به‌جای اینکه خاموش و روشن شود، سطح فعالیت آن کاهش و افزایش می‌یابد و از این طریق، با غلبه بر اینرسی استارت، برق مصرفی را کاهش می دهد.
انواع کمپرسور‌های کولر‌های گازی
همانطور که کولر‌های گازی دارای انواع مختلفی هستند، کمپرسور‌های آن‌ها نیز متنوع است. آشنایی با انواع آن‌ها از اصولی‌ترین و ابتدایی‌ترین مواردی است که یک استادکار مجرب باید برای عیب‌یابی دستگاه تهویه مطبوع، با آن آشنا باشد.
در این قسمت از مقاله لیستی از انواع کمپرسور‌های سیستم تهویه مطبوع را برای اطلاع شما آورده‌ایم:
- کمپرسور پیستونی (Reciprocating)
- کمپرسور روتاری (Rotary)
- کمپرسور اسکرال (Scroll)
- کمپرسور پره‌ای
- کمپرسور گریز از مرکز
- کمپرسور دیافراگمی
- کمپرسور دندانه‌دار
لازم به ذکر است که در این بین، سه نوع کمپرسور اول در بین کولر‌های گازی پرکاربردتر هستند. اکنون می‌توانیم با ویژگی‌های این سه نوع کمپرسور کولر گازی بیشتر آشنا شویم:
کمپرسور پیستونی
کمپرسور پیستونی از قدیمی‌ترین و ابتدایی‌ترین مدل‌های کمپرسور است که در مدل‌های یک‌طرفه و دوطرفه تولید می‌شود. کمپرسور پیستونی کولر گازی مانند پیستون و سیلندر خودرو کار می‌کند و با هر بار رفت‌وبرگشت پیستون، بخشی از گاز مبرد موجود در محفظه کمپرسور را به داخل سیلندر می‌کشد، متراکمش می‌کند، و با فشار زیاد به داخل سیستم می‌فرستد. به همنی خاطر است که این نوع کمپرسورها به کمپرسور‌های رفت و برگشتی معروف‌اند.
کمپرسور رفت و برگشتی بیشتر در مناطق گرمسیری کارایی دارند. از این رو، در مناطق مرکزی و جنوبی ایران به‌وفور از آن‌ها استفاده می‌شود. کمپرسور‌های پیستونی در هنگام کار، صدای زیادی تولید می‌کنند. در واقع، عیب اصلی آن‌ها همین مساله است. این کمپرسورها اغلب ظرفیتی بین ۱۸۰۰۰ تا ۳۶۰۰۰ بی‌تی‌یو (BTU) دارند.
کمپرسور روتاری
کمپرسور روتاری یا دوار را می‌توان به‌عنوان مناسب‌ترین جایگزین برای کمپرسور پیستونی معرفی کرد. کمپرسور روتاری از غلطک‌های مارپیچ تشکیل‌شده که سیال را متراکم می‌کنند. به دلیل وجود همین غلطک‌های مارپیچی، کمپرسور روتاری به کمپرسور دوار نیز معروف شده است.
این کمپرسورها با مکانیزم جابجایی خاص و چرخشی خود، بازدهی بالایی دارند. کمپرسور‌های روتاری، کم‌صدا‌تر و بهینه‌تر هستند و عموماً زمانی که حجم فشار هوا زیاد باشد، بجای کمپرسور پیستونی از آن‌ها استفاده می‌شود. کمپرسور‌های روتاری با ظرفیتی بین ۷۰۰۰ تا ۳۶۰۰۰ بی‌تی‌یو در بازار موجودند.
کمپرسور اسکرال
به کمپرسور اسکرال، کمپرسور مارپیچی هم می‌گویند. دلیل استفاده از نام مارپیچی این است که این نوع کمپرسور، دارای مارپیچ متحرکی است که برخلاف عقربه‌های ساعت حرکت می‌کند و هوا را به داخل هدایت، و در محفظه هوا نگهداری می‌کند. یک پمپ اسکرال از دو پره مارپیچی برای پمپ کردن و یا تراکم مایعات و گاز‌ها استفاده می‌کند.
کمپرسور اسکرال نسبت به بقیه انواع کمپرسورها پر‌قدرت‌تر، کوچک‌تر، کم‌صدا تر، نرم‌تر و قابل‌اطمینان‌تر است. این کمپرسور بدون ایجاد لرزش و بی‌صدا کار می‌کند و بسیار کم‌مصرف است. تمام این مزایا باعث شده که از این کمپرسور برای ظرفیت‌های خیلی بالا استفاده شود.
کمپرسور اسکرال با ظرفیت‌های ۲۴۰۰۰ تا ۹۶۰۰۰ بی‌تی‌یو موجود است.
نحوه تست کمپرسور کولر گازی
در دستگاه‌های تهویه مطبوع، کمپرسور مانند موتور عمل می‌کند و حیاتی‌ترین قسمت کولر گازی به شمار می‌رود. در صورت مواجه شدن با مشکل از سوی کمپرسور، باید بدانید که این قلب تپنده کولر گازی عملاً غیرقابل تعمیر ست و باید تعویض شود. این نکته حساسیت‌ها را برای مراقبت و تست کمپرسور بالا‌تر می‌برد. بنابراین ضروری است که همواره از سلامت آن اطمینان حاصل کنیم. اما از چه طریق می‌توان از سلامت کمپرسور مطمئن شد؟ در این قسمت از مقاله در این رابطه توضیحات بیشتری خواهیم داد:
چه زمانی متوجه می‌شویم کمپرسور دچار ایراد شده است؟
- زمانی که کولر گازی را روشن می‌کنیم، فن داخلی شروع به کار می‌کند ولی بلافاصله فیوز می‌پرد.
- زمانی که فن بیرونی روشن شود ولی کمپرسور روشن نشود.
- زمانی که مطمئنید ظرفیت کولری که خریداری کرده‌اید برای ساختمان مناسب است، اما بااین‌حال کولر سرمای کافی تولید نمی‌کند.
در چنین مواقعی که حدس می‌زنید کمپرسور کولر گازی دچار مشکل شده، برای اطمینان از حدس‌تان باید قطعاتی که در مسیر کمپرسور قرار دارند را هم تست کنید و در نهایت اقدام به تست و تعویض کمپرسور نمایید.
مواردی که باید تست شوند، به این شرح هستند:
- مطمئن شوید برق به ترمینال کندانسور می‌رسد.
- کنتاکتور را تست کنید و مطمئن شوید کنتاکتور درست عمل می‌کند و جریان را به خازن منتقل می‌کند.
- از سلامت خازن مطمئن شوید و ببینید که جریان کامل را به کمپرسور می‌رساند یا نه.
درصورتی که از سلامت موارد بالا مطمئن شدید، نوبت به تست کمپرسور می‌رسد. تست کمپرسور به سه روش انجام می‌شود. قبل از انجام هر یک از این مراحل، باید از قطع جریان برق مطمئن شوید. بنابراین حتماً قبل از هر کاری فیوز اصلی را قطع کنید. در ادامه به توضیح این سه روش می‌پردازیم:
روش اول: تست کمپرسور از طریق تست سیم پیچ
مرحله اول: درپوش کمپرسور را باز کنید و مطمئن شوید سوکت‌های کمپرسور روغنی نباشند. روغنی بودن این سوکت‌ها مانع برقراری ارتباط با ترمینال می‌شود.
مرحله دوم: درصورتی‌که با انجام مرحله قبل، مشکل رفع نشد باید تست سیم پیچ را انجام دهید. برای این کار لازم است از یک اهم‌متر استفاده کنید و آن را بر روی بوق (Buzzer) قرار دهید و سپس کانکتور‌های کمپرسور (S,R,C) را دوبه‌دو با هم چک کنید. تمام کانکتور‌ها باید به هم راه داشته باشند و شما باید حتماً صدای بوق را بشنوید. اگر صدای بوق را شنیدید، به این معنی است که سیم‌پیچ سالم است و لازم است روش‌های دیگر را امتحان کنید.
لازم به ذکر است که سالم بودن سیم‌پیچ داخلی همیشه نشانه‌ی سلامت کمپرسور نیست. ممکن است سیم‌پیچ یک کمپرسور سالم باشد ولی مشکلات دیگری باعث عدم کارکرد یا راندمان ضعیف آن شود.
مرحله سوم: حالا نوبت تست اتصال بدنه است. در کمپرسورها، کانکتور‌های کمپرسور نباید بوق داشته باشند. برای تست این روش باید اهم‌متر را روی بوق قرار دهیم. سپس باید یک‌طرف سیم اهم‌تر را به کانکتور، و طرف دیگر آن را به بدنه‌ی کمپرسور یا لوله رفت متصل کنیم. اگر بوق داشت، کمپرسور و سیم‌پیچ خراب است. در غیر این صورت، باید از روش‌های دیگر استفاده شود.
توجه داشته باشید که قسمتی از بدنه‌ی کمپرسور که سیم اهم‌متر به آن وصل می‌شود، رنگ‌شده و یا کثیف بوده و مانع اتصال سیم به بدنه نشود. چون صحت تست را زیر سؤال می‌برد.
روش دوم: تست کمپرسور از طریق تست صدا (Hammering)
قبل از هر چیز باید به این نکته اشاره شود که این آزمایش نباید بیشتر از ۳ ثانیه به طول انجامد. باید بدانید که زمان زیاد این تست بسیار خطرناک است.
برای انجام این تست، سوکت کابل استارت (Start) را از ترمینال کمپرسور جدا کرده و کمپرسور را به وسیله برق مستقیم و یا با راه‌اندازی کولر، روشن کنید. سپس موارد زیر را تست کنید:
۱. اگر کمپرسور به‌هیچ‌عنوان راه‌اندازی نشد، مطمئناً کمپرسور سوخته و راهی جز تعویض آن وجود ندارد.
۲. درصورتی‌که کمپرسور با صدای غیر‌طبیعی شروع به کار کرد و یا کلاً قفل شد و جریان بالایی کشید؛ به این معناست که روتور خراب است و در پی آن کمپرسور بی‌مصرف می‌شود و کمپرسور باید تعویض شود.
روش سوم: تست کمپرسور از طریق تست کارکرد یا فشار کمپرسور
اگر با کمپرسوری مواجه هستید که در تست‌های قبلی سالم بوده ولی باوجود شارژ گاز کامل و عدم مشاهده هرگونه رطوبت در سیکل، سرمای مطلوبی تولید نمی‌کند؛ احتمال دارد کمپرسور از فشار افتاده باشد و باید آن را چک کرد. برای انجام این کار، قبل از هر چیز مطمئن شوید شیر برقی گیر نکرده و لوله مویی کولر گازی کیپ نشده باشد. سپس با خیال راحت به انجام این تست بپردازید. در ادامه، مراحل انجام این تست را شرح خواهیم داد.
قبل از شروع مراحل اصلی باید گاز موجود در سیستم را تخلیه کنید و سپس ورودی و خروجی یونیت را بازکرده و پنل خروجی را آزاد کنید. حال از دو طریق می‌توانید به انجام این تست بپردازید:
روش اول: استفاده از گیج مانوفیلد
در این روش باید از گیج استفاده کرد و فشار کمپرسور را اندازه‌گیری کرد. البته به دلیل تنوع کمپرسورها به لحاظ ظرفیت و مدل و اختلاف فشار، شرح آن طولانی و عملاً کم‌مصرف خواهد بود. بنابراین به شرح روش دوم می‌پردازیم که بر روی اغلب کمپرسورها تست‌شده و جواب داده است.
روش دوم: تست فشار کمپرسور با دست
در این روش باید کمپرسور را در حالت سرمایش روشن کرده و دستتان را جلوی خروجی لوله دهش کمپرسور قرار دهید. درصورتی که کمپرسور سالم باشد، به هیچ عنوان قادر نخواهید بود بیش از ۳ تا ۵ ثانیه دستتان را جلوی آن نگه‌دارید و کمپرسور دست شما را پس می‌زند. اما اگر در طول این مدت فشار قابل‌توجهی را روی دست خود حس نکردید، مطمئناً این کمپرسور دچار افت فشار شده است و نیاز به تعویض دارد. تست فشار را به هیچ عنوان نباید بیشتر از ۱۰ ثانیه ادامه داد.